Αντίο συντρόφισσα Ροσάνα, της Τζένης Οικονομίδη

               

                                                                                                                της Τζένης Οικονομίδη

Έκανες όλον τον δρόμο προς τις Άλλες πολύ πριν από μας και, πράγμα αξιοζήλευτο, μας έδειξες τον τρόπο να τον κάνουμε χωρίς εσύ να τον ακολουθήσεις.

Ναι, είναι φορές που σου χαράζουν τον δρόμο άτομα που δεν τον παίρνουν αλλά, από την βαθειά τους σχέση με την πολιτική, τον βλέπουν. Στις μεγάλες γυναικείες διαδηλώσεις για το δικαίωμα στην άμβλωση η Ροσάνα Ροσάντα συμμετείχε από το πλάι, όπως λέει η ίδια, κρατώντας αγκαζέ τον σύντροφό της. «Κι έπειτα είχα υπογράψει φυσικά τις αυτοκαταγγελίες για εκτρώσεις, που όντας στείρα σαν καλάμι δεν με βασάνιζε ποτέ, ήμουν τώρα πια ένα άτομο, μια για πάντα. Ούτε με τις γυναίκες, ούτε με τους άντρες τους…».

Το 1980 εκδίδεται από τον Οδυσσέα το βιβλίο της Γυναίκες και Πολιτική, τίτλος δανεισμένος από τη ραδιοφωνική σειρά που ανέλαβε για την ιταλική ραδιοφωνία. Ο τίτλος του βιβλίου στα ιταλικά ήταν Le altre/ Οι άλλες- οι άλλες του φεμινισμού. Με ακραία ειλικρίνεια, με ενάργεια και με (αυτό)ειρωνεία μιλάει για εκείνα τα ταραγμένα και ενδιαφέροντα χρόνια. Η πυκνή και μεστή αφήγηση του Προλόγου αφήνει ένα κείμενο που μπορεί να διαβαστεί και σήμερα. Εμβληματικό βιβλίο σταθμός για τις γυναίκες της «διπλής στράτευσης», υπογραμμισμένο και με σημειώσεις στο πλάι έπαιρνε περίοπτη θέση στις βιβλιοθήκες μας.   

Κι όμως μετά από τόσα χρόνια κρατάω στη μνήμη μου το τέλος του Προλόγου με την αφήγηση από τον θάλαμο του νοσοκομείου όπου βρέθηκε μετά από γυναικολογικό χειρουργείο. Ίσως γιατί όπως λέει και η ίδια «Οι μαρτυρίες με ενδιέφεραν περισσότερο΄ τα κομματιασμένα γραφτά των γυναικών». Σ΄ έναν τέτοιο θάλαμο βρέθηκε και μια άλλη αγαπημένη κομμουνίστρια, η μεγάλη Κρίστα Βολφ. Το βιβλίο της Με σάρκα και οστά διπλοτυπώνεται στη μνήμη μου με το παρακάτω απόσπασμα της Ροσάντα:

« Η μακριά μέρα του νοσοκομείου, που αρχίζει την αυγή και δεν τελειώνει τη νύχτα επειδή μόνο προς το πρωί τα σώματα παύουν να παραπονούνται, με τύλιξε γαλήνια. Είχε τα πρόσωπά τους, τις κινήσεις τους, τις μακριές σκεπτόμενες παύσεις τους, χωρίς να διαβάζουν, χωρίς να μιλούν, διώχνοντας-πιστεύω- τα υποχρεωτικά πράγματα της ζωής. Επιπλέον την αξιοπρέπειά τους. Πέρα από τον ξεγδαρμένο διάδρομο μας έφταναν απ΄ τα παράθυρα οι εικόνες ενός ανδρικού τμήματος. Άρρωστος, ο αρσενικός είναι πολύ μηδαμινός’  φθαρμένη πυζάμα, μακριά γένια, ανία κακομαθημένη και φοβισμένη. Οι γυναίκες μου όχι, μόλις έβγαιναν απ΄ την αναισθησία χτενίζονταν,  η εγχειρισμένη κοιλιά τις κάνει να περπατάν γαλήνιες και στητές σα βασίλισσες, με ρόμπες φρεσκοσιδερωμένες και προετοιμασμένες για το γεγονός. Το πρωί μια από μας ξανατακτοποιούσε σχολαστικά τα λουλούδια, υπήρχε καιρός, πριν να ξανανέβει σιγά επάνω στο κρεβάτι, διπλώνοντας τα ρούχα, τακτοποιώντας πάλι τα σεντόνια, κοιτάζοντας πέρα απ΄ το μεγάλο παράθυρο. Δεν υπήρχε τηλέφωνο, το νοσοκομείο σε υπερασπίζει, όταν φτάνει η ώρα των επισκέψεων σχεδόν σε ενοχλεί. Ακόμα και τα βιβλία μου μού κατρακυλούσαν από το διάμεσο στήριγμα κι απ΄ τα χέρια, στα μακριά απογευματινά κενά και κάτω απ΄ τη λαμπούλα που είχαν κατακτήσει για μένα (αυτή δουλεύει με το μυαλό). Άντεξα, ήμουν σώα, μου δόθηκε άφεση, ήμουν άρρωστη, ήμουν μια γυναίκα, μπορούσα να μη βλέπω, να μη μιλώ, να μην ακούω. Ήταν μέρες σχεδόν ευτυχισμένες, όχι μοναχικές. Με περίμεναν άλλες τρεις απ΄ αυτές- μάλιστα όφειλα άλλες τρεις απ΄ αυτές στην επιστήμη και στο ίδρυμα. Όμως καθώς κανείς δεν είναι ίσος κι όμοιος με κανέναν, και εγώ ήμουν εγώ, όταν κατάλαβα πόσο καλά ήμουν με τις αγαπημένες μου γυναίκες, σηκώθηκα, ντύθηκα και με τις γάμπες αποφασιστικές, παρόλο που έτρεμαν λίγο, κατέβηκα τις σκάλες κι έψαξα ένα ταξί.»

   

Υποκείμενα σε κρίση, ιστορίες, πόλη και κοσμοπολιτική

 
Υποκείμενα σε κρίση, ιστορίες, πόλη και κοσμοπολιτική

Στον παραπάνω σύνδεσμο θα βρείτε  τα κείμενα που παρουσιάστηκαν από μέλη του Κοινωνικού Εργαστηρίου, στο Επιστημονικό Συνέδριο με θέμα:  
Ταυτότητες και Ετερότητες σε περιόδους κρίσης (Κομοτηνή 18-20 Μαΐου 2018).
Το συνέδριο οργάνωσε η Ένωση Προφορικής Ιστορία, το Τμήμα Ιστορίας και Εθνολογίας ΔΠΘ-Εργαστήριο Λαογραφίας και Κοινωνικής Ανθρωπολογίας και το ΠΜΣ Τοπική ιστορία-Διεπιστημονικές ψ.

«Στο πάνελ αυτό επιχειρούμε να παρακολουθήσουμε το πώς συνδέονται και αλληλεπιδρούν ο ακτιβισμός και η ανάλυση/ερμηνεία σχετικά με τα υποκείμενα και τη δημόσια κοινωνικότητα (publics/commons), αλλά και πώς οι εναλλακτικές δημοσιότητες (counterpublics) που συναρθρώνουν παραδοξότητες, ανοίγουν δημιουργικούς δρόμους στη συνύπαρξη. Παρακολουθούμε τις δυνατότητες της επένδυσης στον Άλλο, τον αφανή και τον ευάλωτο, τον αποκλεισμένο και τον αλλόκοτο να παράγουν διατομικές εμπειρίες (transindividual) κοσμοπολιτικής (cosmopolitics)».

Κορωνοϊός, βιοπολιτική και κατάσταση εξαίρεσης: Giorgio Agamben, Jean Luc Nancy, Roberto Esposito

Με αφορμή την έξαρση του κορωνοϊού, ειδικά στην Ιταλία, τρεις σημαντικοί φιλόσοφοι δημοσίευσαν στο τέλος Φεβρουαρίου τα παρακάτω σύντομα κείμενα που συνθέτουν μια μικρή μεταξύ τους συζήτηση για την κατάσταση εξαίρεσης και τη βιοπολιτική.
O Giorgio Agamben γράφει για την επινόηση της επιδημίας ως μέσο για την επιβολή μιας κατάστασης εξαίρεσης. Ακολούθως, ο Jan Luc Nancy κάνει λόγο για την βάϊραλ εξαίρεση και απαντά καλοπροαίρετα αλλά δηκτικά στον Agamben, μιλώντας για παραπλάνηση. Τέλος, ο Roberto Esposito, καθηγητής φιλοσοφίας στη Scuola Normale Superiore, υπερασπίζεται την χρησιμότητα της έννοιας της βιοπολιτικής σήμερα αλλά μας καλεί ταυτόχρονα να δείχνουμε σύνεση στη χρήση της τονίζοντας την σημασία της αναγκαίας αίσθησης αναλογικότητας.

Giorgio Agamben: Για να κατανοήσουμε τα παράλογα και απολύτως αδικαιολόγητα μέτρα έκτακτης ανάγκης είναι απαραίτητο να ξεκινήσουμε από τη δήλωση του Εθνικού Συμβουλίου Έρευνας (NRC) της Ιταλίας, σύμφωνα με την οποία «δεν υπάρχει επιδημία του SARS-CoV2 στην Ιταλία»[1].

Και συνεχίζει, σε κάθε περίπτωση «η μόλυνση, σύμφωνα με τα διαθέσιμα έως σήμερα επιδημιολογικά δεδομένα και με βάση δεκάδες χιλιάδες περιπτώσεις, προκαλεί ελαφρά/μέτρια συμπτώματα (μια παραλλαγή της γρίπης) στο 80-90% των περιπτώσεων. Στο 10-15%, υπάρχει πιθανότητα πνευμονίας, η πορεία της οποίας όμως θα είναι ήπια στη μεγάλη πλειοψηφία των περιπτώσεων. Εκτιμάμε ότι μόνο το 4% των ασθενών θα απαιτήσει εντατική θεραπεία».

Αν αυτή είναι η πραγματική κατάσταση, γιατί τα μέσα μαζικής ενημέρωσης και οι αρχές κάνουν ό, τι είναι δυνατόν για να δημιουργήσουν ένα κλίμα πανικού προκαλώντας έτσι μια πραγματική κατάσταση εξαίρεσης με σοβαρούς περιορισμούς στην κίνηση και την αναστολή της καθημερινής ζωής και των εργασιακών δραστηριοτήτων για ολόκληρες περιοχές;

Δύο παράγοντες μπορούν να συμβάλουν στην εξήγηση μιας τέτοιας δυσανάλογης συμπεριφοράς. Πρώτα απ’ όλα, αυτό που εκδηλώνεται για άλλη μια φορά είναι η αυξανόμενη τάση να χρησιμοποιείται η κατάσταση εξαίρεσης ως το κανονικό παράδειγμα διακυβέρνησης. Το  διάταγμα που εγκρίθηκε από την κυβέρνηση «για λόγους υγιεινής και δημόσιας ασφάλειας» οδηγεί σε μια πραγματική στρατιωτικοποίηση «των δήμων και των περιοχών στις οποίες υπάρχει τουλάχιστον ένα άτομο που βρίσκεται θετικό στον ιό και για το οποίο η πηγή της μόλυνσης είναι άγνωστη ή στις οποίες υπάρχει τουλάχιστον μία περίπτωση που δεν συνδέεται με άτομο που πρόσφατα ταξίδεψε από περιοχή που έχει ήδη πληγεί».

Μια τέτοια αόριστη φόρμουλα θα επιτρέψει στην κυβέρνηση να επεκτείνει γρήγορα την κατάσταση εξαίρεσης σε όλες τις περιοχές, δεδομένου ότι είναι πρακτικά αδύνατο να μην εμφανιστούν άλλες περιπτώσεις σε άλλες περιοχές. Είναι αυτονόητο ότι οι περιορισμοί που επιβλήθηκαν[2] είναι δυσανάλογοι προς την απειλή που είναι, σύμφωνα με το NRC, μια κανονική γρίπη, που δεν διαφέρει πολύ από εκείνες που μας επηρεάζουν κάθε χρόνο.

Μπορούμε να πούμε ότι όταν εξαντληθεί η τρομοκρατία ως δικαιολογία για έκτακτα μέτρα, η εφεύρεση μιας επιδημίας θα μπορούσε να προσφέρει το ιδανικό πρόσχημα για τη διεύρυνση των μέτρων αυτών πέρα ​​από κάθε όριο.

Ο άλλος παράγοντας, όχι λιγότερο ανησυχητικός, είναι η κατάσταση φόβου, η οποία τα τελευταία χρόνια έχει διαχυθεί σε στη συνείδηση ​​των ατόμων και μεταφράζεται σε μια πραγματική ανάγκη για καταστάσεις συλλογικού πανικού, για τις οποίες η επιδημία προσφέρει και πάλι το ιδανικό πρόσχημα.

Ως εκ τούτου, σε έναν διεστραμμένο φαύλο κύκλο, ο περιορισμός της ελευθερίας που επιβάλλουν οι κυβερνήσεις γίνεται αποδεκτός στο όνομα μιας επιθυμίας για ασφάλεια, η οποία έχει δημιουργηθεί από τις ίδιες κυβερνήσεις που τώρα παρεμβαίνουν για να την ικανοποιήσουν.

Giorgio Agamben, 26 Φεβρουαρίου 2020
Πηγή: Positions Politics

Jean Luc Nancy: Ο Giorgio Agamben, ένας παλιός φίλος, ισχυρίζεται πως ο κορωνοϊός είναι ελάχιστα διαφορετικός από μια κανονική γρίπη. Ξεχνά ότι για την «κανονική» γρίπη έχουμε ένα εμβόλιο που έχει αποδειχθεί αποτελεσματικό. Ωστόσο, είναι απαραίτητο κάθε χρόνο να αναπροσαρμόζεται στις ιικές μεταλλάξεις. Ακόμα και η «κανονική» γρίπη σκοτώνει
πάντοτε μερικούς ανθρώπους και ο κορωνοϊός, για τον οποίον δεν υπάρχει εμβόλιο, προκαλεί σαφώς υψηλότερη θνησιμότητα. Η διαφορά (σύμφωνα με πηγές του ίδιου τύπου με αυτές του Agamben) είναι περίπου 1 προς 30: δεν μοιάζει με μικρή διαφορά.

Ο Giorgio βεβαιώνει ότι οι κυβερνήσεις χρησιμοποιούν όλων των ειδών τα προσχήματα για να επιβάλλουν συνεχείς καταστάσεις εξαίρεσης. Δεν παρατηρεί, όμως, ότι η εξαίρεση καθίσταται πράγματι κανόνας σε έναν κόσμο όπου οι τεχνικές διασυνδέσεις κάθε είδους φθάνουν σε μία ένταση άγνωστη μέχρι σήμερα και η οποία αναπτύσσεται παράλληλα με τον πληθυσμό. Ο πολλαπλασιασμός του τελευταίου οδηγεί επίσης στις πλούσιες χώρες στην αύξηση του προσδόκιμου της ζωής και στην αύξηση του αριθμού των ηλικιωμένων και γενικότερα των ατόμων που διατρέχουν κίνδυνο.

Αμφισβητείται ένας ολόκληρος πολιτισμός, δεν υπάρχει καμία αμφιβολία γι’ αυτό. Υπάρχει ένα είδος «viral» εξαίρεσης – βιολογικής, πληροφορικής, πολιτιστικής – που εμείς μετατρέπουμε σε πανδημία. Οι κυβερνήσεις δεν είναι παρά θλιβεροί εκτελεστές και η επίθεση εναντίον τους μοιάζει περισσότερο με περισπασμό παρά με πολιτικό προβληματισμό.

Υπενθυμίζω ότι ο Giorgio είναι ένας παλιός φίλος. Σχεδόν τριάντα χρόνια πριν, οι γιατροί αποφάσισαν ότι έπρεπε να κάνω μεταμόσχευση καρδιάς. Ο Giorgio ήταν ένας από τους λίγους ανθρώπους που με συμβούλευσαν να μην τους ακούσω. Αν είχα ακολουθήσει τη συμβουλή του, θα πέθαινα χωρίς αμφιβολία αρκετά γρήγορα. Μπορούμε να παραπλανηθούμε. Ο Giorgio παραμένει ένα πνεύμα φινέτσας και καλοσύνης που μπορεί να οριστεί –χωρίς την παραμικρή ειρωνεία– ως εξαιρετικό.

Jean Luc Nancy, 27 Φεβρουαρίου 2020
Πηγή: Antinomie

Roberto Esposito: Διαβάζοντας το παραπάνω κείμενο από τον Nancy βρίσκω τα στοιχεία που πάντα τον χαρακτηρίζουν – ιδιαίτερα την πνευματική γενναιοδωρία που έχω βιώσει ο ίδιος στο παρελθόν, αντλώντας μεγάλη έμπνευση από τη σκέψη του. Αυτό που κάποια στιγμή διέκοψε τον διάλογό μας ήταν η σαφής αποστροφή του Nancy προς το παράδειγμα της βιοπολιτικής. (….) Σήμερα κανείς δεν μπορεί να αρνηθεί τη πλήρη ανάπτυξη της βιοπολιτικής. Από τις βιοτεχνολογικές παρεμβάσεις σε περιοχές που θεωρούνταν αποκλειστικά φυσικές όπως η γέννηση και ο θάνατος, έως τη βιολογική τρομοκρατία, τη διαχείριση της μετανάστευσης και λιγότερο ή περισσότερο σοβαρές επιδημίες, όλες οι τρέχουσες πολιτικές συγκρούσεις έχουν στο επίκεντρό τους τη σχέση μεταξύ πολιτικής και βιολογικής ζωής. Ακριβώς αυτή η αναφορά στον Φουκώ πρέπει να μας οδηγήσει στο να μην παραβλέψουμε τον ιστορικά διαφοροποιημένο χαρακτήρα των βιοπολιτικών φαινομένων.  Είναι ένα πράγμα να υποστηρίζουμε, όπως κάνει ο Φουκώ, ότι για δυόμισι αιώνες η πολιτική και η βιολογία έχουν δεθεί σε έναν ολοένα και πιο στενό κόμπο, με προβληματικά και μερικές φορές τραγικά αποτελέσματα. Κι είναι ένα άλλο πράγμα να ταξινομηθούν μαζί ασύγκριτα μεταξύ τους γεγονότα και εμπειρίες.

Προσωπικά θα απέφευγα να συσχετίσω τις ειδικές φυλακές με μια καραντίνα λίγων εβδομάδων. Φυσικά, από νομικής άποψης, το επείγον διάταγμα ωθεί την πολιτική σε εξαιρετικές διαδικασίες, οι οποίες μακροπρόθεσμα μπορούν να υπονομεύσουν την ισορροπία των εξουσιών προς όφελος της εκτελεστικής εξουσίας. Αλλά μου φαίνεται τουλάχιστον υπερβολικό να μιλήσω για έναν κίνδυνο για την δημοκρατία στην προκειμένη περίπτωση. Πιστεύω ότι θα πρέπει να ξεχωρίσουμε τα επίπεδα, διαχωρίζοντας τις μακροπρόθεσμες διαδικασίες από τις πρόσφατες εξελίξεις.

Για τουλάχιστον τρεις αιώνες, η πολιτική και η ιατρική έχουν συνδεθεί με έναν τρόπο αμοιβαίας επιρροής που μετασχηματίζει και τις δυο. Από την μια, παρατηρείται μια διαδικασία ιατρικοποίησης της πολιτικής, η οποία απαλλαγμένη από ιδεολογικούς περιορισμούς εμφανίζεται όλο και περισσότερο αφοσιωμένη στη «φροντίδα» των πολιτών από κινδύνους που η ίδια αναδεικνύει. Από την άλλη, παρακολουθούμε μια πολιτικοποίηση της ιατρικής η οποία επενδύεται με καθήκοντα κοινωνικού ελέγχου που δεν της αναλογούν, γεγονός που εξηγεί και τις διαφορετικές εκτιμήσεις των γιατρών για την αντιμετώπιση ή τη φύση του κορωνοϊού. (…)
Αλλά για άλλη μια φορά, σχετικά με τις σίγουρα θεμιτές ανησυχίες, είναι αναγκαίο να μην χάσουμε την αίσθηση της αναλογικότητας. Μου φαίνεται ότι αυτό που συμβαίνει σήμερα στην Ιταλία έχει περισσότερο έναν χαρακτήρα αποσύνθεσης των δημόσιων εξουσιών παρά μιας ολοκληρωτικής προσέγγισης.

Roberto Esposito, 28 Φεβρουαρίου 2020
Πηγή: Antinomie

Ελεύθερη μετάφραση: Αντώνης Γαλανόπουλος

---

[1] Το κείμενο του Agamben παραπέμπει σε ανακοίνωση του Εθνικού Συμβουλίου Έρευνας (NRC) της Ιταλίας που είχε εκδοθεί στις 22 Φεβρουαρίου.

[2] Για λόγους οικονομίας χώρου δεν παραθέτονται εδώ τα μέτρα του διατάγματος, τα οποία έχουν άλλωστε ήδη τροποποιηθεί.

Βρώμικα κουτάλια με χρυσά αγαλματίδια, της Τζένης Οικονομίδη

Είδα τα Παράσιτα μόλις πρωτοπροβλήθηκαν στις αίθουσες, αρκετό καιρό πριν τις υποψηφιότητες και την τελική τους βράβευση. Την παρακολούθησα με ενδιαφέρον, με συνεπήραν οι πρώτες σκηνές στο υπόγειο σπίτι τους, αλλά δεν με κατέκτησαν κυρίως λόγω του σχηματικού, όπως πίστεψα, τρόπου παρουσίασης των ταξικών διαφορών, του έντονα συμβολικού χαρακτήρα τους και εν τέλει, της ακλόνητης από τα χρόνια αντιπάθειάς μου προς την αλληγορία και τον διδακτισμό της. Πίστεψα πως θα έβρισκαν πολλούς θιασώτες ανάμεσα στους παραδοσιακούς υποστηρικτές της ταξικής ανάλυσης και να (!) που τώρα κατηγορούνται ακριβώς από αυτούς για το ακριβώς αντίθετο. Έκπληκτη ακούω πως υποτιμούνται οι παρακατιανοί αφού κατονομάζονται ως παράσιτα ή ότι τα επικίνδυνα παιχνίδια αυτών των χρεωμένων φτωχοδιάβολων περιγράφονται ως επιδιώξεις κοινωνικής ανόδου κατά τα πρότυπα του νεοφιλελευθερισμού.

 Στην λογοτεχνία των μητροπόλεων- των Κοσμοπόλεων και του Υπόγειου κόσμου κατά Ντε Λί

λο - συχνά αναφέρονται ως αρουραίοι, γιατί όχι παράσιτα, που ζούνε αόρατοι αλλά παράλληλα εισβάλουν αιφνίδια και ύπουλα στις τακτοποιημένες ζωές των απάνω. Είναι η απειλή τους. Αυτό η ταινία, πρέπει να το αναγνωρίσουμε, το έδειξε ανάγλυφα. Τι επιδιώκουν να κάνουν με αυτή την εισβολή; Και ποιον πρώτα βλάπτουν με την παρουσία τους; Το άλλο παράσιτο και τον άλλο χρεωμένο άνθρωπο. Ο πόλεμος που ξεσπάει ανάμεσά τους είναι ανηλεής και τα πρώτα θύματα είναι οι ίδιοι. Αυτή η ζοφερή προοπτική είναι και το δυνατό σημείο της ταινίας. Καμία αλληλεγγύη, μόνο πόλεμος.  Πόλεμος για μια θέση παράσιτου.

Στην τελική σκηνή ο γιός, αυτός που τα ξεκίνησε όλα, στέλνει σήματα στον πατέρα χωμένο στο κρυφό υπόγειο της βίλλας. Ένα υπόγειο που δεν φαίνεται στα σχέδια του αρχιτέκτονα, που δεν ξέρουν οι ιδιοκτήτες ότι τους ανήκει. Ο γιός έχει υποστεί ένα ισχυρό χτύπημα στο κεφάλι, επιζεί αλλά τον βλέπουμε να ακολουθεί τη μητέρα με την απάθεια της εγκεφαλικής βλάβης. Το να πιστεύει αυτός ο ήρωας πως κάποτε θα γίνει ιδιοκτήτης της βίλλας και θα ελευθερώσει τον πατέρα του είναι, νομίζω, ένα πολύ πικρό σχόλιο για το ανέφικτο αυτής της προσδοκίας. Ο κόσμος είναι χωρισμένος με τεράστια αδικία στα δυο, αυτό λέει σε όλους τους τόνους η ταινία.

Ξανασκέφτηκα τα περί σχηματικού στα Παράσιτα, τελευταία. Ένας φίλος μου περιέγραψε την συνέντευξη του νεαρού ηθοποιού που είχε τον ρόλο του γιού. Η συνέντευξη δόθηκε στο σπίτι του. Ένα δωμάτιο με μπάνιο και κοινόχρηστη κουζίνα. Ο ηθοποιός είπε ότι στην Κορέα οι κατώτερες τάξεις αποκαλούνται τα «βρώμικα κουτάλια» ενώ η ανώτερη είναι τα «χρυσά κουτάλια». Και ότι δεν υπάρχει κανένας τρόπος ένα βρώμικο κουτάλι να γίνει χρυσό. Αυτή η ταινία, λοιπόν, σάρωσε τα βραβεία στο Χόλλυγουντ. Είναι κάτι που δεν θα μπορούσαμε να το προβλέψουμε τα προηγούμενα χρόνια. Αυτό το «παμφάγο σύμπαν που τα χωνεύει όλα και τα μεταλλάσει» σαν να δείχνει μια ιδιαίτερη ευαισθησία, που γιατί να μας είναι ενοχλητική ή να απειλεί την δική μας αλήθεια;

Τζένη Οικονομίδη  

Ως εδώ και μη παρέκει!

Ανακοίνωση του Κοινωνικού Εργαστηρίου Θεσσαλονίκης

Η χθεσινή επίθεση σε βάρος του δημάρχου Θεσσαλονίκης ήρθε μετά τα θλιβερά γεγονότα που συνόδευσαν το συλλαλητήριο για το όνομα της Π.Γ.Δ.Μ. στη Θεσσαλονίκη, στις 21/1/18. Το λιντσάρισμα του Γιάννη Μπουτάρη δεν ήταν μια, τάχα, «ακραία πλην αυθόρμητη» αντίδραση απλών παρευρισκομένων. Πρόκειται για επίθεση από εθνικιστικές ακροδεξιές ομάδες που έχουν στοχοποιήσει τον δήμαρχο για τις απόψεις του, είτε αυτές αφορούν τη διεθνή θέση της χώρας, είτε την αποδοχή της ετερότητας. Τέτοιες φασιστικές επιθέσεις δεν έχουν καμιά σχέση με τα ζωογόνα για τη δημοκρατία κινήματα των Πλατειών.

 

Η καταπολέμηση του εθνικισμού, η αποδόμηση των εθνικών μύθων, η μάχη κατά του αντισημιτισμού, της ομοφοβίας και γενικότερα του ρατσισμού αποτελούν προτάγματα για το Κοινωνικό Εργαστήριο Θεσσαλονίκης.

Οι άνθρωποι, η χώρα και η γλώσσα «χωρίς όνομα», της Ελένης Χοντολίδου

Το κείμενο αυτό γράφεται και, συνεπώς, αναγκαστικά προσλαμβάνεται στο πλαίσιο των ημερών μας, εξαιρετικά ύποπτων και ευαίσθητων για την απονομή πιστοποιητικών εθνικοφροσύνης, με την έξαρση του εθνικισμού και της ξενοφοβίας στη χώρα μας αλλά και στον κόσμο γενικότερα. 

Μακρόνησος και Γυμνή Νήσος, τα δύο βαλκανικά νησιά του θανάτου σε μια κινηματογραφική παραγωγή της Γιουγκοσλαβικής Δημοκρατίας της Μακεδονίας.

του Μιχάλη Αγραφιώτη

Μια καταπληκτική ταινία, ένα διαμάντι του βαλκανικού σινεμά, μια από τις καλύτερες ταινίες που γυρίστηκαν ποτέ σε βαλκανική χώρα, ο «Μαύρος Σπόρος» ή «Μαύρη Σπορά» (Crno Seme) από τη Γιουγκοσλαβική Δημοκρατία της Μακεδονίας, αρκετά χρόνια πριν γίνει «πρώην», αφού είναι παραγωγή του 1971.

Μάλιστα αυτή η παραγωγή της Vardar Films έχει ελληνικό θέμα, καθώς αφηγείται την ιστορία μιας ομάδας κομμουνιστών κρατούμενων σε ένα «νησί του Αιγαίου» που δεν κατονομάζεται. Μεταξύ τους βρίσκεται ένας Σλαβομακεδόνας, ο Αντόν, από το χωριό Σαρακίνοβο «πίσω από το Καϊμακτσαλάν». Ο Αντόν, αν και τυπικά είναι ο βασικός χαρακτήρας, το σενάριο δεν τον ξεχωρίζει από τους υπόλοιπους κρατούμενους που όλοι παρουσιάζονται με κοινή μοίρα. Δεν δείχνει πρόθεση να διαχωρίσει τον Σλαβομακεδόνα ήρωα από τους Έλληνες ούτε στη γλώσσα.

Μετασχηματισμοί του σοβιετικού κινηματογράφου

(ομιλία στην εκδήλωση «Τέχνη και Επανάσταση: Η Ρώσικη Πρωτοπορία»)

του Μιχάλη Αγραφιώτη

1. Εισαγωγή

Θα αναφερθώ στον πολιτισμό που δημιούργησαν τα καθεστώτα που προέκυψαν από την Οκτωβριανή Επανάσταση από τη σκοπιά της σοβιετικής κινηματογραφίας.

Η βασική μας υπόθεση είναι ότι η Οκτωβριανή Επανάσταση δημιούργησε κοινωνικούς σχηματισμούς που αναπτύχθηκαν εκτός του καπιταλισμού. Ανεξάρτητα, λοιπόν, από την ποιότητα του σοβιετικού (αργότερα υπαρκτού) σοσιαλισμού (και η συζήτηση αυτή είναι μεγάλη), το σίγουρο είναι ότι η Σοβιετική Ένωση, αλλά και γενικότερα το παλιό Ανατολικό Μπλοκ, αποτελούν ένα ιστορικό πολιτισμικό παράδειγμα μη-καπιταλιστικό.  

Από τη σκοπιά της κουλτούρας, μπορούμε να διακρίνουμε 4 περιόδους στην ιστορία της Σοβιετικής Ένωσης:

-        Από την επιτυχία της Επανάστασης του Οκτώβρη, το 1917, μέχρι τις αρχές της δεκαετίας του ’30, με σημείο καμπής την ανακήρυξη του σοσιαλιστικού ρεαλισμού ως επίσημο αισθητικό δόγμα, το 1934.

-        Από τη δεκαετία του 30 έως τα μέσα της δεκαετίας του ’50 και το τέλος του σταλινισμού

-        Από το «λιώσιμο των πάγων», την αποσταλινοποίηση, έως τα μέσα της δεκαετίας του ’80 και,

-        Τέταρτη και τελευταία σύντομη περίοδος, η Περεστρόικα.

Κάθε περίοδος, χωρίζεται σε υπο-περιόδους, δηλαδή είναι γεμάτη από γεγονότα και αλλαγές, ωστόσο η παραπάνω περιοδολόγηση είναι ασφαλής.

Αυτή η προσέγγιση μας επιτρέπει να δούμε αναλυτικότερα το καθεστώς το οποίο παρουσιάστηκε και παρουσιάζεται στη Δύση ως ενιαίο και συμπαγές.

Στην πραγματικότητα, ολόκληρο το Ανατολικό Μπλοκ χαρακτηρίζεται από αντιφάσεις και αντιθέσεις μεταξύ των χωρών, μετασχηματισμούς και διαφορετικές περιόδους οι οποίες δεν παρουσιάζουν γραμμικότητα.

Η ψεύτικη εικόνα στη Δύση οφείλεται σε 2 κυρίως παράγοντες:

α) στην αντικομμουνιστική και την ψυχροπολεμική προπαγάνδα, η οποία στη Δύση υπήρξε απροκάλυπτη και έφτανε σε σημείο παροξυσμού. Αρκεί να φέρουμε στο μυαλό μας την αναπαράσταση του Σοβιετικού (ενίοτε πράκτορα) στο χολιγουντιανό σινεμά. Αντίθετα, σε όλη την ιστορία του κινηματογράφου του Ανατολικοί Μπλοκ δεν θα βρούμε ούτε να παράδειγμα παρόμοιας καρικατούρας του Αμερικανού, κάτι που η ίδια η ηθική αυτών των καθεστώτων δεν θα το επέτρεπε.

β) στις διαφορές των πολιτισμών, που κάνει στοιχεία της οργάνωσης της ζωής στο Ανατολικό Μπλοκ ακατανόητα στον δυτικό. Μπορούμε να το διαπιστώσουμε αν κοιτάξουμε τα αιτήματα των αντιφρονούντων εντός του Ανατολικού Μπλοκ, δηλαδή των άμεσα ενδιαφερομένων, τα οποία είναι διαφορετικά από τη συνήθη δυτική κριτική. Που σημαίνει ότι τους απασχολούσαν άλλα πράγματα. Για παράδειγμα, δεν θα βρούμε το αίτημα για μεγαλύτερη ποικιλία προϊόντων, αφού αυτό είναι μια ανάγκη του ανθρώπου που διαμορφώνεται στον καπιταλισμό.

Μίχαελ Χάινριχ Το Κεφάλαιο του Καρλ Μαρξ. Εισαγωγή στους τρεις τόμους. Μτφρ. Σοφία Λαλοπούλου

Μίχαελ Χάινριχ, Το Κεφάλαιο του Καρλ Μαρξ.
Εισαγωγή στους τρεις τόμους, Μετάφραση Σοφία Λαλοπούλου Αθήνα 2017: Futura.

Φαίνεται πως, ακόμη και σήμερα, δεν μπορεί να αποφύγει κανείς το Κεφάλαιο του Μαρξ, αν θέλει να ασχοληθεί ουσιωδώς με τον καπιταλισμό. Το ερώτημα πώς λειτουργεί ο σύγχρονος καπιταλισμός δεν είναι καθόλου αφηρημένο και ακαδημαϊκό, αλλά τουναντίον η απάντηση στο ερώτημα αυτό έχει άμεση πρακτική σημασία για κάθε κίνημα που ασκεί κριτική στον καπιταλισμό.
Πολλές από τις κουτσουρεμένες εκδοχές της μαρξικής θεωρίας που μας παρέδωσε ο «κοσμοθεωρητικός μαρξισμός» υποβλήθηκαν σε κριτική, ιδίως τις τελευταίες δεκαετίες. Η κριτική αυτή δεν διαβάζει πλέον τον Μαρξ ως απλώς τον καλύτερο οικονομολόγο, όπως συνηθίζουν οι παραδοσιακές αναγνώσεις, αλλά κατεξοχήν ως τον συγγραφέα που υποβάλλει σε κριτική τη διαμεσολαβημένη από την αξία και άρα «φετιχιστική» συγκρότηση της κοινωνίας. Αυτή η «νέα ανάγνωση» των κριτικών, οικονομικών κειμένων του Μαρξ αποτελεί και τη βάση της ανά χείρας Εισαγωγής.

«Μία έξοχη μικρή εισαγωγή στο αριστούργημα του Μαρξ.»
Νταγκ Χένγουντ, συντάκτης στον Left Business Observer

«Κατά πάσα πιθανότητα η πιο καλή σύντομη εισαγωγή στο Κεφάλαιο του Μαρξ που εμφανίστηκε ποτέ στην αγγλική γλώσσα.»
Ρικάρντο Μπελοφιόρε, Πανεπιστήμιο του Μπέργκαμο, συνεπιμελητής του Re-reading Marx

«Η πιο καλή και η πιο συνολική/περιεκτική εισαγωγή που υπάρχει για το Κεφάλαιο του Μαρξ.»
Βέρνερ Μπόνεφελντ, Πανεπιστήμιο του Γιορκ, Τμήμα Πολιτικών Επιστημών

«Μια θεμελιώδης επανερμηνεία και κατανόηση της θεωρίας του Μαρξ.»
Γιάννης Μηλιός, Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο, Τμήμα Πολιτικών Επιστημών

«Σε μόλις 260 σελίδες ο συγγραφέας κατορθώνει να συνοψίσει τους τρεις τόμους του Κεφαλαίου, να εξηγήσει με σαφήνεια πώς συναρτώνται μεταξύ τους η εργασία, το εμπόρευμα, το χρήμα, πώς δημιουργείται η υπεραξία, τι είναι το κεφάλαιο, ποιος ο ρόλος των τραπεζών και των χρηματιστηρίων, και πώς προκύπτουν οι κρίσεις.»
Στέφαν Κάουφμαν, Berliner Zeitung

«Εκτός από την εννοιακή ανοσία στον “κοσμοθεωρητικό μαρξισμό”, το βιβλίο εντυπωσιάζει προπάντων με μια εκλαΐκευση που δεν υποβαθμίζει το επίπεδο της προβληματικής της μαρξικής παρουσίασης. […] Με την κριτική του απόσταση από το μαρξικό κείμενο ο Χάινριχ καταφέρνει όχι μόνο να αποδείξει την επικαιρότητα του Κεφαλαίου, αλλά και την πολιτική του σημασία στο σήμερα.»
Κόλια Λίντνερ, Taz

Οι αντρειωμένοι και οι διασυρμένες, της Τζένης Οικονομίδη

                  Είναι γνωστά πράματα αλλά ας τα ξαναπούμε. Ο υφυπουργός Παύλος Πολάκης σχολίασε το προτεταμένο μεσαίο δάχτυλο της κ. Βίκυς Σταμάτη στο fb και απάντησε στην χυδαιότητα της χειρονομίας με την χυδαιότητα του λόγου.

Είμαι πολύ παλιά στο κουρμπέτι για να πω ότι αυτό ήταν ένα γλίστρημα της γλώσσας, ένα παραστράτημα του λόγου, μια υπερβολή του τρόπου του άφοβου υφυπουργού. Ατυχώς, αυτή η ίδια αντρίκεια παλληκαριά που τον χαρακτηρίζει στις επιθέσεις του στα ΜΜΕ ή στις αποφάσεις του ΣΤΕ- επιθέσεις που πολλοί υποστηρίζουμε, μας βρίσκουν σύμφωνους και πολλοί υπερθεματίζουν «πες τα Πολάκη!», «να αγιάσει το στόμα σου!», «μια χαρά τα λέει, είναι λεβέντης!»- αυτή ακριβώς είναι που υπαγορεύει και τις φριχτές γραμμές του σχολιασμού του για την κ. Β.Σ.

Τα ξέρουμε όλοι και φυσικά και ο υφυπουργός. Δεν είναι κατά λάθος και δεν ξεγελιέμαι, μετά από τόσα χρόνια, ότι θα «διορθώσω» κάτι.

Μια γυναίκα δεν αρκεί να συρθεί στα δικαστήρια.

Μια γυναίκα δεν αρκεί να καταδικαστεί.

Μια γυναίκα δεν φτάνει να μπει στη φυλακή.

Μια γυναίκα πρέπει να διασυρθεί. (Να ανέβει στο κάρο και να της σχίσουν τα ρούχα. Να φτύσουν το γυμνό κορμί της).

Να διαπομπευτεί για αυτά που έκανε με το σώμα της. Το νεαρό της σώμα (νυμφίδιο) και το μεστωμένο (τσουλί). Μια «κατ΄ αρχαιότητα» εξέλιξη και μια «ταξική» (φτωχό- νεόπλουτο). Άλλωστε τι; Μόνο σώμα είναι. Και αν δεν ξέρει να το διαφυλάξει αυτό είναι μια «ασήμαντη και άχρηστη ύπαρξη».

Όταν ο λόγος σχίζει τον κόσμο στα δυο, νομοτελειακά κάπου βρίσκεσαι, κάπου πατάς. Ό, τι και αν πιστεύεις πριν το ξέσπασμα της βίας, η βία σε κάνει να πάρεις θέση -μερικές φορές κόντρα σε αυτό που πίστευες (και πιστεύεις!). Η περίπτωση των χαρακτηρισμών τής κ. Β.Σ. από τον υφυπουργό Π.Π., είναι μια τέτοια στιγμή.

Παυλος Πολακης

Ειδα τη φωτογραφια με το προτεταμένο μεςαιο δάχτυλο της (κυρίας) Σταματη και μουρθε στο μυαλό η εξής λεζάντα:
"Οταν το φτωχό νυμφιδιο αφού γινει νεόπλουτο τσουλί ,τα χάνει ολα και (ξανα)μπαίνει φυλακή ,χαιρετάει όπως έμαθε να φέρεται προς το "λαουτζίκο" οταν ηταν στο δευτερο κλεψιμεικο στάδιο της ασήμαντης και άχρηστης ύπαρξης της"